Bihar Political Scenario

        બિહારમાં સત્તાપરિવર્તનના લોકસભા ચૂંટણીમાં મળનારા રાષ્ટ્રીય સંકેતો

અતીતથી આજ: ડૉ.હરિ દેસાઈ

·         મહારાષ્ટ્ર પેટર્ન પર પટણામાં જેડી(યુ)ના બળવાખોરોને સાધવાની ચાલ ઊંધી વળી

·         ૨૦૧૯ની લોકસભા અને ૨૦૨૦ની વિધાનસભા ચૂંટણી ભાજપને નીતીશ થકી ફળી

·         ઓબીસીની વસ્તીગણતરી અને અનામતના મુદ્દે ભાજપ કરતાં આરજેડી વધુ અનુકૂળ

Dr.Hari Desai writes weekly column “Ateetthee Aaj” for Gujarat Guardian Daily (Surat)

દેશના એક મહત્વના અને વિશાળ રાજ્ય બિહારમાં એકાએક કેન્દ્રમાં શાસન કરતા ભાજપી મોરચાને ફટકો પડ્યો.મુખ્યમંત્રી નીતીશ કુમારે ભાજપ સાથે છેડો ફાડ્યો અને ફરી લાલુપ્રસાદના પક્ષ સાથે ઘર માંડ્યું.નીતીશે  આઠમીવાર મુખ્યમંત્રીપદના શપથ લીધા અને તેજસ્વી યાદવ નાયબ મુખ્યમંત્રી બન્યા. આ પલટા પહેલાં નીતીશે કોંગ્રેસનાં અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધી સાથે પણ વાત કરી. કોંગ્રેસ સહિતના પક્ષો સરકારમાં જોડાવાના કારણે ભાજપની મુશ્કેલી વધી છે. વર્ષ ૨૦૧૭માં લાલુપ્રસાદ યાદવના રાષ્ટ્રીય જનતા દળ (આરજેડી)ના વછેરા તેજસ્વી યાદવને દગો દઈને જનતા દળ (યુનાઈટેડ)ના સુપ્રીમો નીતીશ કુમારે ભારતીય જનતા પક્ષ સાથે ઘર માંડ્યું હતું. આરજેડી સાથે મળીને ૨૦૧૫ની વિધાનસભા ચૂંટણી લડનારા નીતીશે ૨૦૨૦ની વિધાનસભા ચૂંટણી ભાજપ સાથે લડવાનું પસંદ કર્યું હતું. કુલ ૨૪૩ સભ્યોની વિધાનસભામાં માત્ર ૪૫ બેઠકો મળ્યા છતાં ભાજપે એમને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા હતા. વિધાનસભા ચૂંટણી વખતે ભાજપે લોક જનશક્તિ પાર્ટીના ચિરાગ પાસવાન અને એમઆઈએમના અસદુદ્દીન ઓવૈસીનો વ્યૂહાત્મક ઉપયોગ કરીને નીતીશને કટ ટુ ધ સાઈઝ કરવાની કોશિશ જરૂર કરી હતી.એમ તો તેજસ્વી પ્રસાદે પણ ૨૦૧૫માં આરજેડીની સૌથી વધુ બેઠકો અને  નીતીશની બેઠકો ઘણી ઓછી હોવા છતાં એમને મુખ્યમંત્રી બનાવીને પોતે નાયબ મુખ્યમંત્રી બનવાનું પસંદ કર્યું હતું. જોકે પલટૂ ચાચા તરીકે મશહૂર બનેલા નીતીશ કુમાર આ વખતે આઠમીવાર બિહારના મુખ્યમંત્રી બન્યા છે અને તેજસ્વી નાયબ મુખ્યમંત્રી.નીતીશ રાજકીય જીવનના અંતિમ પડાવ પર છે. મહારાષ્ટ્રની પેટર્ન પર જ આરસીપી સિંહને એકનાથ શિંદે બનાવીને ભાજપ નીતીશના પક્ષને તોડવામાં હતો ત્યાં એ ચેતી ગયા. એમણે પલટી મારી. નીતીશ પોતાને આગામી લોકસભા ચૂંટણીમાં વડાપ્રધાનપદના ઉમેદવાર ગણાવતા નથી, પરંતુ ૨૦૧૪માં આવેલાને એટલે કે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને ૨૦૨૪માં ઘરભેગા કરવાની ઘોષણા જરૂર કરી રહ્યા છે.  આ વર્ષે અને આવતા વર્ષે દેશનાં જે રાજ્યોમાં વિધાનસભા ચૂંટણી આવી રહી છે ત્યાં વિપક્ષી જોડાણોને મજબૂત કરવામાં બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતીશ કુમાર જરૂર કામે વળશે.

વિશ્વાસુ સિંહની સામેના આક્ષેપો

કેન્દ્રમાં મોદી સરકારમાં એનડીએના ઘટક પક્ષ જેડી(યુ)માંથી કોને મંત્રી બનાવવા એ નામાંકનનો વિશેષાધિકાર પક્ષનો હોવા છતાં વડાપ્રધાન મોદીએ સાથી પક્ષને વિશ્વાસમાં લીધા વિના જ ક્યારેક મુખ્યમંત્રી નીતીશના અંગત સચિવ રહેલા આઇએએસ અધિકારીમાંથી રાજનેતા બનેલા આરસીપી સિંહને કેન્દ્રમાં સ્ટીલ મંત્રી બનાવ્યા હતા. ચાણક્ય નીતીશ આ ઘટનાક્રમને ના સમજે એટલા બાલિશ હતા નહીં. બબ્બે વાર રાજ્યસભે પાઠવેલા સિંહને ત્રીજીવાર રાજ્યસભામાં નહીં મોકલવાનો પક્ષે નિર્ણય કર્યો એટલે એમણે મંત્રીપદેથી રાજીનામું આપવું પડ્યું. એટલું જ નહીં, પક્ષ તરફથી સિંહને ૨૦૧૩થી ૨૦૨૨ દરમિયાન મહાભ્રષ્ટાચાર આચરવા અંગે  નોટિસ આપી. નાલંદા જિલ્લામાં આરસીપી સિંહ ૫૮ પ્લોટ  પોતાના નામે અને પોતાની પત્ની તેમજ ૨૦૧૬ની આઇપીએસ દીકરી લિપિ સિંહના નામે ધરાવતા હોવાના દસ્તાવેજો પક્ષે જ રજૂ કર્યા. તેમની સામે ભ્રષ્ટાચારનો ખટલો દાખલ કરવાની માંગણી પક્ષના હોદ્દેદારોએ કરી એટલે એમણે પક્ષમાંથી હમણાં રાજીનામું ધરી દીધું છે. સાથે જ નિવેદન પણ કર્યું કે નીતીશ કુમાર ક્યારેય વડાપ્રધાન નહીં થઇ શકે. જોકે નીતીશે તો એ પહેલાં જ પોતે વડાપ્રધાનપદના ઉમેદવાર નહીં હોવાનું ગાઇવગાડીને કહ્યું છે. નીતીશે ભાજપની જેડી(યુ)ને ખતમ કરવાની યોજના હોવાનું સ્પષ્ટ કરતાં સવેળા ચેતીને આરજેડી, ડાબેરીઓ અને કોંગ્રેસ સાથે સાથે જોડાણ કરવાનું પસંદ કર્યું છે.  ભાજપના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ જે.પી.નડ્ડા એ તો કહ્યું હતું કે પ્રાદેશિક પક્ષો અસ્તિત્વ ગુમાવશે અને ભાજપ જ એક માત્ર મુખ્ય પક્ષ રહેશે. ભાજપે આક્ષેપ કર્યો છે કે નીતીશ કુમારને અમે માનપાન આપ્યા છતાં એ હવે છૂટા થયા. વળી, નીતીશને સત્તા વગરના મુખ્યમંત્રી કહ્યા હતા. મહારાષ્ટ્રમાં એકનાથ શિંદે મુખ્યમંત્રી છે પરંતુ સત્તાનો રિમોટ ભાજપના નેતા અને નાયબ મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસ કને હોવાની વાત ભાજપના બિહારી નેતાઓ વિસારે પાડે છે.

ઓબીસી અને અનામતનો વિવાદ

આરજેડી અને જેડી (યુ)માટે અન્ય પછાત વર્ગ (ઓબીસી)ની વોટબેંક ખૂબ મહત્વની છે. ભાજપ પાસે બિહારમાં પ્રભાવી નેતાગીરી પણ નથી. બબ્બે નાયબ મુખ્યમંત્રી મેળવીને નીતીશ કુમારની સરકારમાં ભાજપ પોતાનો જ પ્રભાવ પાડવામાં રમમાણ હતો. તેજસ્વી પ્રસાદ શરૂઆતથી જ ઓબીસીની અલગ વસ્તી ગણતરી કરાવવામાં આવે એના આગ્રહી રહ્યા છે. સાથે જ નીતીશનું પણ એ જ વલણ રહ્યું છે. ઓબીસીની અલગ વસ્તી ગણતરી કરાવવાની માંગણી સાથે વડાપ્રધાન મોદીને મળેલા બિહારના સર્વપક્ષી પ્રતિનિધિમંડળમાં ભાજપે નાછૂટકે જોડાવું પડ્યું હતું. ભાજપની માતૃસંસ્થા આરએસએસ ઓબીસીની અલગ વસ્તી ગણતરીના વિરોધમાં છે. વર્ષ ૨૦૧૯ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ અને જેડી(યુ)ના ગઠબંધનને બિહારની ૪૦ બેઠકમાંથી ૩૯ બેઠક મળી હતી. નીતીશ સાથેના સંબંધવિચ્છેદથી ભાજપની ચિંતા વધી છે. જેડી(યુ)નો રાજકીય આધાર ઓબીસી અને મહાદલિત  છે. લાલુની પાર્ટી એમવાય એટલે કે મુસ્લિમ અને યાદવ સમીકરણ પર પ્રભાવ ધરાવે છે. જેડી(યુ), આરજેડી અને કોંગ્રેસ સાથે આવે એતક્લે ભાજપને સ્વાભાવિક રીતે જ ધક્કો પહોંચે. બિહારની વિધાનસભા ચૂંટણી તો ઓક્ટોબર-નવેમ્બર ૨૦૨૫માં યોજાવાની છે, પણ એ પહેલાંની ચૂંટણીઓ પર બિહારનો ઘટનાક્રમ અસર કરી શકે છે. નીતીશ-તેજસ્વીના જોડાણને ૨૪૩ સભ્યોની વિધાનસભામાં ૧૬૪ સભ્યોનું સમર્થન છે. વિપક્ષમાં ભાજપ એકલવીર છે. એક બેઠક ખાલી છે. આરજેડી કને ૭૯, જેડી(યુ) પાસે ૪૫, કોંગ્રેસના ૧૯ અને અન્ય સમર્થકો સરકારને ચલાવવામાં મુશ્કેલી સર્જે તેમ નથી. એમઆઈએમના ૫ સભ્યો ચૂંટાયા હતા, પણ હવે માત્ર એક જ છે અને એ પણ નવા ગઠબંધનના સમર્થનમાં છે. આગામી દિવસોમાં બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ, કેરળ, તમિળનાડુ, તેલંગણ અને અન્ય રાજ્યો જ્યાં ચૂંટણીઓ થવાની છે એ ભણી સૌની નજર મંડાયેલી રહેશે.

ઈ-મેઈલ: haridesai@gmail.com (લખ્યા તારીખ: ૧૫ ઓગસ્ટ,૨૦૨૨)

Atalji and Democracy

                                      સત્ય કા સંઘર્ષ સત્તા સે, ન્યાય લડતા નિરંકુશતા સે

કારણ-રાજકારણ : ડૉ.હરિ દેસાઈ

·         સાવ નિરાળું વાજપેયીનું વ્યક્તિત્વ 

·         સ્વજનોના ઘા અંગે સોલંકીને  શીખ

·         જન્મ અને મૃત્યુના દિવસનો વિવાદ

Dr.Hari Desai writes weekly column “Kaaran-Raajkaaran” for Mumbai Samachar’s Sunday Supplement UTSAV. 7 August, 2022.

ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણીનો માહોલ જામવા માંડ્યો હોય,ચૂંટણી આડે માંડ થોડાક જ મહિના બાકી હોવા છતાં કવિ કૈદીરાયને કોઈ ઝાઝા યાદ કરતું ના હોય; ત્યારે કંઈક અડવું અડવું લાગે.આયખું આખું રાજકારણ અને પત્રકારત્વમાં વિતાવ્યા છતાં એમનો સંવેદનશીલ કવિ તરીકેનો અંદાજ તો ક્યારેય ભૂલાય નહીં.અહીં વાત થાય છે  અટલ બિહારી વાજપેયીની. એમને  મન રાજકારણ માત્ર શબ્દોના સાથિયા કે શબ્દાનુપ્રાસની મેળવણી નહોતું.  કવિ એ વેળાનાં વડાપ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીની ઈમર્જન્સીની કેદી અવસ્થામાં હોય કે પછી વડાપ્રધાનપદે આરૂઢ સર્વોચ્ચ સત્તાધીશના હોદ્દે હોય; સંવેદનાઓને એમણે ક્યારેય રાજકીય વાઘા પહેરાવવાનું પસંદ નહોતું કર્યું. લોકતાંત્રિક આસ્થાને કાયમ જાગૃત રાખીને સત્તાપક્ષ કે વિપક્ષમુક્ત ભારતની કલ્પનાય નહોતી કરી.એ તો હરફનમૌલાના અલગારી માહોલમાં જ જીવવાને ટેવાયેલા કવિ કૈદીરાય જ બનીને “અપની મસ્તી મેં મસ્ત” જીવન જીવવામાં રમમાણ રહ્યા. સત્તા સુધી પહોંચવાનો જેમનો એ રસ્તો બની રહ્યા એ સૌ સ્વજનોએ એમને માત્ર તસવીરોમાં સીમિત કરી દીધા અને એ પણ ભાગ્યે જ જોવા મળતી તસવીરોમાં. એ બેપરવા રહેવાનું પસંદ કરે એવું મસ્ત એવું એ વ્યક્તિત્વ આજે સાવ ખોવાયેલું લાગે છે.

કવિ અને રાજનેતાનો દ્વંદ

“કુછ મિત્ર કહતે હૈ, યદિ  મૈં  રાજનીતિ મેં ન આતા તો ચોટી કા કવિ હોતા.” કવિ “મેરી ઇક્યાવન કવિતાએં”માં નોંધે છે; “સચ્ચાઈ યહ હૈ કિ કવિતા ઔર રાજનીતિ સાથ-સાથ નહીં ચલ સકતી.અપને કવિ કે પ્રતિ ઈમાનદાર રહને કે લિએ મુઝે કાફી કીમત ચુકાની પડી હૈ, કિન્તુ કવિ ઔર  રાજનીતિક કાર્યકર્તા કે બીચ મેલ બિઠાને કા મૈ નિરંતર પ્રયાસ કરતા રહા હૂં.” હવે તો જન્મદિને (૨૫ ડિસેમ્બર) કે નિર્વાણદિને (૧૬ ઓગસ્ટ) પ્રણામના વિધિવિધાન પૂરતા જ યાદ રહે છે. અટલજીની જન્મતારીખ અને મૃત્યુની તારીખ પણ વિવાદનો વિષય બની છે. શાળાના ચોપડે એમની જન્મતારીખ ૨૫ ડિસેમ્બર,૧૯૨૬ નોંધાયેલી છે. “મેરી ઇક્યાવન કવિતાએં”માં ચોખવટ કરાઈ છે કે એ ગ્વાલિયરની શિંદે (સિંધિયા) છાવણીમાં ૨૫ ડિસેમ્બર, ૧૯૨૪ના રોજ જન્મ્યા હતા. એમનું મૃત્યુ સત્તાવાર રીતે ૧૬ ઓગસ્ટ ૨૦૧૮ના રોજ ગણાવાય છે, પરંતુ ઘણા માને છે કે એમનું મૃત્યુ ૧૪ ઓગસ્ટ ૨૦૧૮ના રોજ થઇ ચૂક્યું હતું.  છેક ૧૯૫૭માં પહેલીવાર જનસંઘના ચાર સભ્યોમાં લોક્સભે ચૂંટાઈને આવ્યા. એ વેળાના મહામાનવ એવા વડાપ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુની ટીકા કર્યા છતાં એ શાબાશી પામ્યા. ત્યારથી વડાપ્રધાન થયા ત્યાં લગી લોકશાહી મૂલ્યોને એમણે આગવી રીતે પોષવાનું કામ કર્યું. કોઈને પાડી દેવાની શબ્દાવલી એમના જીવનમાં નથી રહી.એ ક્યારેય નેહરુદ્વેષથી પીડાયા નહીં. વડાંપ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીએ ૧૯૭૧ના અંતે  બાંગલાદેશના પ્રસવમાં યોગદાન આપ્યું કે સિક્કિમ દેશને જનમત થકી ૧૯૭૫માં ભારતમાં ભેળવ્યો, ત્યારે એને આવકારો આપવાનું ચૂકે તો અટલજી નહીં. હા, લોકશાહી મૂલ્યોને સમાપ્ત કરી દેતી ૧૯૭૫-૭૭ની “કટોકટી”ની ટીકા કરવામાં એ પાછી પાની કરે તો વાજપેયી નહીં. પોતાનાઓ થકીના ઘા કે ઉઝરડાની વેદનાને અટલજી પોતાની કવિતામાં સહજતાથી વહાવતા રહ્યા.  એમના સ્વજનોમાં માત્ર પોતાની વાહવાહી કરનારાઓ જ નહોતા, પણ આજે ઈતિહાસજમા થયેલા કોંગ્રેસીનેતા માધવસિંહ સોલંકી જેવા અનેક ભિન્ન ભિન્ન પક્ષના નેતા પણ ખરા. એ રાજધર્મ ક્યારેય ચૂક્યા નહીં કે અહં બ્રહ્માસ્મિના તોરમાં રાચ્યા પણ નહીં.

ભારત જીવંત રાષ્ટ્રપુરુષ

અમને એમની જે રચનાઓ  ખૂબ પસંદ છે એમાં  છે “ભારત જમીન કા ટુકડા નહીં, જીતા-જાગતા રાષ્ટ્રપુરુષ” અને  “કૌરવ કૌન, કૌન પાંડવ”. એમની સર્વકાલીન કૌરવ-પાંડવ કવિતા અહીં પ્રસ્તુત છે:

કૌરવ કૌન

કૌન પાંડવ

ટેઢા સવાલ હૈ .

દોનોં ઓર શકુનિ

કા  ફૈલા જાલ  હૈ.

ધર્મરાજ ને છોડી નહીં

જુએ કી લત હૈ.

હર પંચાયત મેં

પાંચાલી

અપમાનિત હૈ.

બિના કૃષ્ણ કે

આજ

મહાભારત હોના હૈ,

કોઈ રાજા બને,

રંક કો તો રોના હૈ.

 

“મૌલાના વાજપેયી”ની મહાનતા

અટલજીની કવિતા રૂથલેસ રાજકારણીઓની વચ્ચે રહીને પણ વેદના-સંવેદનાને જીવતી જાગતી રાખે છે એટલું જ નહીં, એ પ્રગટ પણ કરી શકે છે: ”મુઝે કિસી સે નહીં શિકાયત, યદ્યપિ છલા ગયા પગ-પગ મેં.” અને એ જીવનમરણને “બંજારોં કા ડેરા” ગણાવીને કહે પણ છે : “આજ યહાં, કલ કહાં કૂચ હૈ, કૌન જાનતા, કિધર સવેરા”. ક્યારેક લાહોર બસયાત્રાએ નીકળેલા વડાપ્રધાન વાજપેયીને અમે તંત્રીલેખના મથાળે “મૌલાના વાજપેયી” મઢ્યા હતા. એમને ફરિયાદ કરવા ગયેલા વિજયકુમાર મલ્હોત્રા અને  પુષ્પદાન ગઢવી સહિતના ચાર ભાજપી સાંસદોને વાજપેયીએ જે બોધ આપ્યો હતો એ અખબારી આઝાદીમાં એમની શ્રદ્ધાનો દ્યોતક છે : ”મલ્હોત્રા, હરિ તો અપના પત્રકારરધર્મ નિભા રહા હૈ,લેકિન આપ યહ તો બતાઓ કિ આપ તો પાર્ટી કે સદસ્ય હોને કે બાવઝૂદ અનુશાસન બાર બાર  ક્યોં તોડ રહે હો?” આ રહી છે અટલજીની મહાનતા.

 

જનહૃદય જીતવાનો સંકલ્પ

એમના મનનો મર્મ ૧૯૪૨માં લખનઉમાં કાલીચરણ કૉલેજમાં સંઘના ઓટીસી કૅમ્પમાં દ્વિતીય સરસંઘચાલક માધવ સદાશિવ ગોળવળકર (ગુરુજી)ની ઉપસ્થિતિમાં એમણે ગાયેલી સ્વરચિત કવિતામાં સ્પષ્ટ થાય છે : ”ભૂ-ભાગ નહીં, શત-શત માનવ કે  હૃદય જીતને કા નિશ્ચય”.

 

હોકર સ્વતંત્ર મૈંને કબ ચાહા હૈ કર લૂં જગ કો ગુલામ

મૈંને તો સદા સિખાયા હૈ કરના અપને મન કો ગુલામ

 

ગોપાલ-રામ કે નામોં પર કબ મૈંને અત્યાચાર કિએ ?

કબ દુનિયા કો હિંદૂ કરને ઘર-ઘર મૈં નરસંહાર કિએ?

 

કોઈ બતલાએ કાબુલ મેં જાકર કિતની તોડી મસ્જિદ?

ભૂ-ભાગ નહીં, શત-શત માનવ કે હૃદય જીતને કા નિશ્ચય

 

હિંદૂ તન-મન, હિંદૂ જીવન, રગ-રગ હિંદૂ મેરા પરિચય.

 

તિખારો

કવિ કૈદીરાય તખલ્લુસથી કવિતાસર્જન કરતા રહેલા અટલજી રાજકારણ અને લોકતંત્રનાં શાશ્વતમૂલ્યોને પોતાની કવિતામાં બખૂબીથી મૂકે છે :

 

“ સત્ય કા સંઘર્ષ સત્તા સે, ન્યાય લડતા નિરંકુશતા સે,

અંધેરે ને દી ચુનૌતી હૈ, કિરણ અંતિમ અસ્ત હોતી હૈ.

 

હર તરહ સે શસ્ત્ર સે હૈં સજ્જ, ઔર પશુબલ હો ઉઠા નિર્લજ્જ.

કિન્તુ ફિર ભી જૂઝને કા પ્રણ,પુનઃ અંગદ ને બઢાએ ચરણ.

 

દાંવ પર સબ કુછ લગા હૈ, રુક નહીં સકતે,

તૂટ સકતે હૈં , મગર ઝુક નહીં સકતે.”

 

 

ઈ-મેઈલ: haridesai@gmail.com  (લખ્યા તારીખ: ૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૨૨)

Maharashtra Governor's Mischief, Apology and ED

             મહારાષ્ટ્રના રાજ્યપાલનું ગુજરાતી-રાજસ્થાની ઉંબાડિયું અને ઈડીનો સપાટો

અતીતથી આજ: ડૉ.હરિ દેસાઈ

·         વિપક્ષના રાજકીય નેતાઓ ભાજપના નેતા ફડણવીસ કને સુરક્ષાકવચ શોધે છે

·         બાળ ઠાકરે-રાજ ઠાકરેનો મદ્રાસીઓ, ગુજરાતીઓ અને બિહારીઓ વિરુદ્ધ જંગ 

·         કેન્દ્રમાં ભાજપ શાસનમાં ચાર નેતાનો જેલવાસ, કેટલાકને માથે લટકતી તલવાર

Dr.Hari Desai writes weekly column “Ateetthee Aaj” for Gujarat Guardian Daily (Surat) and Sardar Gurjari Daily(Anand).

મહારાષ્ટ્ર શિવસેનાના બળવાખોર ધારાસભ્યોને સુરતમાં આશ્રય અપાયો ત્યારે જ મુંબઈ ભણીથી ગુજરાતીઓ વિરુદ્ધના વાવડ અપેક્ષિત હતા. રાજ્યપાલ ભગતસિંહ કોશિયારીએ વિવાદાસ્પદ નિવેદન કર્યું કે ગુજરાતીઓ અને રાજસ્થાનીઓ મુંબઈ અને થાણેમાંથી નીકળી જાય તો મુંબઈ નાણા વગરની રહે અને આર્થિક રાજધાની રહે જ નહીં. ગુજરાતીઓ કે રાજસ્થાનીઓનું મહારાષ્ટ્રમાં યોગદાન ઘણું છે પરંતુ એમની હિજરતની ના કોઈ અત્યારે માંગણી કરે છે કે ના એ મુદ્દો ચર્ચામાં છે. કોશિયારીએ પેટ ચોળીને શૂળ ઊભું કર્યું છે.  ભાજપ નેતા અને પૂર્વ મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસ અને “મહાશક્તિ”ની અઢી વર્ષની મહેનતને અંતે ૩૦ જૂન, ૨૦૨૨ના રોજ મહારાષ્ટ્રમાં ત્રણ પક્ષોની ઉદ્ધવ ઠાકરે સરકાર ગઈ અને એકનાથ શિંદે તથા દેવેન્દ્ર ફડણવીસની સરકાર આવી. હજુ બે જણની સરકાર છે, પ્રધાનમંડળ વિસ્તરણ કરવા જતાં ભેગાં કરેલાં દેડકાંની પાંચશેરી વિખરાઈ જવાનો ડર છે. એટલે જ કદાચ  એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટરેટ (ઈડી) વધુ સક્રિય જણાય છે. રવિવાર, ૩૧ જુલાઈએ “સામના”ના કાર્યકારી તંત્રી,  શિવસેનાના સાંસદ અને બહુબોલા પ્રવક્તા સંજય રાઉતને ઈડીએ કસ્ટડીમાં લીધા.એ પહેલાં રાજ્યપાલ ભગતસિંહ કોશિયારીએ ગુજરાતી-રાજસ્થાની મુંબઈ-થાણે છોડી જાય તો શું થાય એવું રાજ્યના રાજ્યપાલની ગરિમાને છાજે નહીં એવું નિવેદન કર્યું. શિવસેના પ્રમુખ ઉદ્ધવ ઠાકરેએ એનો વિરોધ કરતાં રાજ્યપાલને કોલ્હાપુરી ચપ્પલ બતાવીને હકાલપટ્ટી કરવા જેવું અણછાજતું નિવેદન કર્યું. રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસના સુપ્રીમો શરદ પવારે રાજ્યપાલની હકાલપટ્ટી જ નહીં, તેઓ  મહારાષ્ટ્રની માફી માંગે એવી માંગણી કરીને સૂચક રીતે કોશિયારીની ટોપીના રંગ જેવા  જ એમના મનમાં ભાવ હોવાની વાત કરી. અગાઉ રાજ્યપાલે મહાત્મા જ્યોતિબા ફૂલે અને સાવિત્રીબાઈ ફૂલે વિશે પણ “ભયાનક” નિવેદન કર્યાનું પણ પવારે યાદ દેવડાવ્યું હતું. મહારાષ્ટ્રનાં અખબારોએ પણ તંત્રીલેખ લખીને કોશિયારીના અટકચાળાને વખોડ્યો છે. રાજ્યપાલ પોતાના સત્તાવાર ટ્વીટર પર એ વિવાદાસ્પદ નિવેદનનો વીડિયો મૂકીને (પાછળથી એ વીડિયો હટાવી લેવાયો) એમણે વિવાદાસ્પદ નિવેદન કર્યાનું સ્પષ્ટ થતું હોવા છતાં પોતાના નિવેદનને વિકૃત કરવામાં આવ્યાની વાત કરીને બળતામાં ઘી હોમવાનું કામ કર્યું છે. કોશિયારી રાજ્યપાલ કરતાં ભાજપના નેતા હોય એ રીતે સવિશેષ વર્તતા હોવાનો આક્ષેપ પણ તેમના પર થતો રહ્યો છે.

શિવસેનાની સ્થાપનાનો હેતુ

વર્ષ ૧૯૬૬માં કોંગ્રેસી મુખ્યમંત્રી વસંતરાવ નાઈક અને ગૃહમંત્રી બાળાસાહેબ દેસાઈ સમક્ષ ગુજરાતી અને રાજસ્થાની મિલમાલિકોએ રાવ નાંખી હતી કે કમ્યૂનિસ્ટો મિલ માલિકોને કનડે છે. લાલ વાવટાવાળા વારંવાર હડતાળ પાડી  પજવે છે. આ વર્ષે શિવસેનાની સ્થાપના થઇ હતી.  મિલ વિસ્તાર પરેલના ધારાસભ્ય પણ સામ્યવાદી કામદાર નેતા કૃષ્ણ દેસાઈ હતા.એમની હત્યા થતાં ખાલી પડેલી જગ્યાની પેટા ચૂંટણીમાં શિવસેનાના  વામનરાવ મહાડીક ચૂંટાયા હતા. શિવસેનાના સંસ્થાપકોમાંના મુખ્ય બાળ ઠાકરેના પિતાશ્રી પ્રબોધનકાર ઠાકરેના પરિવારને આર્થિક મુશ્કેલી હતી ત્યારે ગોદાવરી સુગર મિલના કચ્છી-ગુજરાતી માલિક કરમશીભાઈ સોમૈયાએ દાણાપાણીની વ્યવસ્થા કરી હતી. એવું સ્વયં પ્રબોધનકારે નોંધ્યું છે. મુંબઈ અને મહારાષ્ટ્રના વિકાસમાં ગુજરાતીઓ અને રાજસ્થાનીઓનો ઘણો મોટો હિસ્સો હોવા છતાં “મરાઠી માણૂસાંચ્યા હિતા સાઠી” સ્થપાયેલી શિવસેનાનાસુપ્રીમો બાળ ઠાકરેએ પોતાના પ્રભાવને પાથરવા માટે ક્યારેક દક્ષિણ ભારતીયોને ભગાડવા લૂંગી પૂંગી આંદોલન કર્યું હતું ટો ક્યારેક ગુજરાતીઓને ભગાડવા માટે આતંક ફેલાવ્યો હતો. આમ છતાં, આજે મુંબઈમાં ૩૫ લાખ કરતાં વધુ ગુજરાતી વસે છે. પોતાના રાજકીય લાભ માટે ઠાકરે “બાહેરચે લોંઢે” સામે આંદોલનની ઘોષણા કરતા રહ્યા છે. એમના ભત્રીજા રાજ ઠાકરેએ પણ બિહારી અને ઉત્તર ભારતીયોને મારીને ભગાડવા માટે હુમલાસત્ર પણ ચલાવ્યું હતું. જોકે બાળ ઠાકરે ગુજરાતી, રાજસ્થાની કે અન્યો સામે આંદોલન કરીને પછી ખાસ ગોઠવણ કરી લેતા હતા. મુંબઈ મહાનગરપાલિકામાં સત્તા પછી રાજ્યમાં સત્તા મેળવવા માટે એમણે ૧૯૮૪ સુધીના કોંગ્રેસ સાથેના જોડાણને તોડીને ભાજપ સાથે ઘર માંડી જ્વલંત હિંદુત્વનો મારગ અપનાવ્યો હતો. ૧૯૯૫માં શિવસેના અને ભાજપની રાજ્ય સરકાર આવી અને ૧૯૯૯થી ૨૦૧૪ લગી શિવસેનાએ  વિપક્ષે બેસવું પડ્યું એ દરમિયાન ઠાકરેના ઘણા સાથી અન્ય પક્ષોમાં જઈને હોદ્દા ભોગવતા રહ્યા. વર્ષ ૨૦૧૨માં બાળ ઠાકરેના નિધન પહેલાં જ એમણે પોતાના પુત્ર ઉદ્ધવ ઠાકરેને શિવસેનાપ્રમુખ બનાવવાનું નક્કી કર્યાથી નારાજ તેમનો ભત્રીજો રાજ ઠાકરે શિવસેના છોડી ગયો હતો. પરિવારવાદને કારણે જ રાજકારણમાં આવેલા ભાજપના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ જે.પી. નડ્ડાએ હમણાં પરિવારવાદ સામે જેહાદ જગાવી છે અને શિવસેના હવે પતી ગયાની હાકલ કરી છે. જોકે શિવસેનામાં ભાગલા પડ્યા અને ઉદ્ધવ ઠાકરે વિરુદ્ધ મુખ્યમંત્રી એકનાથ શિંદે “મહાશક્તિ”ના ટેકે સત્તામાં આવવા માં સફળ થયા છે, પરંતુ ઠાકરે સાવ પતી ગયાનું કહેવું એ જરા વધુ પડતું કહેવાશે.

ઈડીનો વીંઝાતો કોરડો

કેન્દ્રમાં ભારતીય જનતા પક્ષની સરકાર આવ્યા પછી મહારાષ્ટ્રના ચાર નેતાઓ સામે ગંભીરપણે ઈડી તપાસ ચલાવાઈ અને આજ સુધી ચાર મહત્વના નેતાઓ જેલવાસ ભોગવી ચૂક્યા છે. મુંબઈના પોલીસ કમિશનર સહિતના અનેક અધિકારીઓ સામે પણ ઈડી કાર્યવાહી કરી રહી છે. મહારાષ્ટ્રના નાયબ મુખ્યમંત્રી રહેલા છગન ભુજબળે બે વર્ષ જેલમાં ગાળ્યાં. જમીન પર છૂટ્યા અને ફરીને કેબિનેટ મંત્રી પણ બન્યા હતા. સંયોગ જુઓ: શિવસેનાના મુંબઈના મેયર રહેલા ભુજબળે બાળાસાહેબ ઠાકરેનો સાથ છોડીને પવારનો સાથ કબૂલ્યો અને ઉદ્ધવ ઠાકરેની શિવસેના, રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ અને કોંગ્રેસની સરકારમાં એ રાષ્ટ્રવાદીના કવોટામાંથી મંત્રી હતા.  આ જ સરકારના બે મંત્રી અનિલ દેશમુખ અને નવાબ મલિક હજુ જેલવાસ ભોગવી રહ્યા છે. નવેમ્બર ૨૦૨૧થી મહારાષ્ટ્રના ગૃહમંત્રી રહેલા  દેશમુખ અને ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨થી મલિક જેલમાં છે. હવે શિવસેનાના સાંસદ સંજય રાઉતને ઈડી કસ્ટડીમાં લેવાયા છે. મહારાષ્ટ્રના ઘણા નેતાઓ ઈડી તપાસ શરૂ થતાં  કે નોટિસ મળતાં ભાજપમાં જોડાવા કે એણે અનુકૂળ થવાનું વલણ અપનાવી ઈડી તપાસ ઢીલી કરાય એ દિશામાં પ્રયત્નશીલ રહ્યા છે. હજુ રવિવારે જ કસ્ટડીમાં લેવાયેલા રાઉતે નિવેદન કર્યું કે મરીશ, પણ ઈડીથી ગભરાઈને સત્તા મોરચામાં જોડાવા માટે શિવસેના અને ઉદ્ધવજીનો સાથ છોડીશ નહીં. રાઉતના ઘરે એટલે કે ભાંડુપ સ્થિત “મૈત્રી” બંગલે ઈડીના દસ અધિકારી રવિવાર સવારે સાત વાગ્યે પહોંચ્યા. સાથે કેન્દ્રીય અનામત પોલીસ દળ (સીઆરપીએફ)ના જવાનો પણ હતા. ઉપરાંત દાદર ગાર્ડન કોર્ટ ઈમારત પર પણ ઈડી તપાસ ચાલી. રાઉતના ઘરેથી સાડા અગિયાર લાખ રૂપિયા મળ્યા. ઈડીના અધિકારી  સાંજે સાડા પાંચના સુમારે રાઉતને લઈને બેલાર્ડ પિયર ખાતેના ઈડી કાર્યાલયે જવા નીકળ્યા ત્યારે અસંખ્ય શિવસૈનિક ઈડીની કાર્યવાહીનો વિરોધ કરવા જમા થયા હતા. રાઉતે તો પોતાના સમર્થકોને પોતાની સામે ખોટો કેસ છે એવું જણાવ્યું અને પેડા વહેંચવા કહ્યું, પણ શિવસેનાના પૂર્વ સાંસદ ચંદ્રકાંત ખૈરેએ “આ તો ઇન્દિરા ગાંધીની ઈમરજન્સી કરતાં પણ મોટી આણીબાણી (ઈમરજન્સી) છે એવી પ્રતિક્રિયા આપી હતી. આવતા દિવસોમાં મહારાષ્ટ્ર ગાજતું રહેશે. દરમિયાન પૂર્વ મંત્રી, કોંગ્રેસી નેતાઅને ધારાસભ્ય  અસલમ શેખઈડી કાર્યવાહીનો સામનો કરી રહ્યા છે. એ પણ  રવિવારે જ ઉદ્યોગપતિ મોહિત કંબોજ સાથે “સાગર” બંગલો પર નાયબ મુખ્યમંત્રી ફડણવીસને મળ્યા. કેટલાક ગભરાયેલા વિપક્ષી નેતાઓ ભાજપના આ નેતા કને સુરક્ષા કવચની શોધમાં જઈ રહ્યા છે.

 

ઈ-મેઈલ: haridesai@gmail.com (લખ્યા તારીખ: ૧ ઓગસ્ટ, ૨૦૨૨)